Przyroda

.

PUSZCZA BYDGOSKA

*Historia

Leśny kompleks położony na południe od Bydgoszczy i Torunia, o powierzchni ponad 45 tys. ha. Charakteryzuje się występowaniem rozległych pól wydm śródlądowych, porośniętych borem sosnowym z domieszkami gatunków liściastych dębu, brzozy, grabu i innych. Kompleksy leśne ciągnące się na południe od Bydgoszczy, od Nakła na zachodzie po Toruń na wschodzie, należały do połowy XIV wieku do książąt kujawskich, a następnie do królów polskich. Były to tzw. Bydgoskie Bory Królewskie. Administrację nad nimi sprawował starosta solecki oraz bydgoski wójt. W 1325 r. Przemysł, książę kujawski, nadając prawa miejskie osadzie soleckiej obdarzył ją częścią borów. 

W końcu XVII i na początku XVIII wieku w dolinach Wisły, Noteci i Bachorzy osadzeni zostali na osadnicy holenderscy i niemieccy, którzy przystąpili do osuszania bagien i regulacji rzek oraz karczowania znacznych połaci leśnych, porastających wydmowe obszary Puszczy Bydgoskiej. Efektem tych działań było wypełnienie pustki osadniczej pomiędzy Bydgoszczą, Brzozą i Solcem Kujawskim przez nieliczne osady wiejskie. Generalnie jednak słaba urodzajność gleb na tym obszarze uchroniła Puszczę przed wylesieniem pod uprawę rolną.

Piaszczysta skarpa na terenie przyłubskiej Puszczy

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego lasy znalazły się pod administracją władz departamentu bydgoskiego, zaś po 1815 r. zostały ponownie przejęte przez administrację pruską stanowiąc ponownie własność królewską (króla Prus).

W pierwszej połowie XIX wieku dokonano podziału przestrzennego Puszczy na kwadratowe oddziały i ostępy, a w II połowie XIX w. prowadzono porządkowanie stanu lasu, którego elementem były odnowienia sztuczne. Pierwsze urządzanie lasu wykonano w 1845 roku. Intensywna gospodarka leśna, prowadzona w czasach zaboru pruskiego w XIX i początku XX w., związana z chęcią maksymalizacji zysku doprowadziła do powstania wielkopowierzchniowych monokultur sosnowych, co pociągnęło za sobą występowanie znacznych rozmiarów gradacji szkodników pierwotnych i pożarów. Po I wojnie światowej lasy wróciły na własność państwa polskiego. Po II wojnie światowej reaktywowano jednostki gospodarcze Lasów Państwowych.

W okresie II wojny światowej założono  400-ha poligon lotniczy w rejonie osady Kabat, na południe od Solca Kujawskiego. Prawdopodobnie przeprowadzano tam próby pocisków rakietowych V1.

Puszcza Bydgoska była, zwłaszcza w XIX i XX w., miejscem działań wojennych. We wrześniu 1939 r. przez Puszczę Bydgoską przebiegał odwrót armii „Pomorze”, zaś w styczniu 1945 r. toczyły się tu walki 1 Armii Wojska Polskiego i radzieckiej 47 Armii z Wehrmachtem.

W 1999 r. w centrum Puszczy, na terenie nieczynnego poligonu wojskowego (przejętego przez Lasy Państwowe w 1994 r.), na południe od Solca Kujawskiego, założono Radiowe Centrum Nadawcze 1 Programu Polskiego Radia. Na terenie o powierzchni 80 ha zbudowano dwa maszty ćwierćfalowe o wysokościach: 330 i 289 m.

*Charakterystyka

Puszcza Bydgoska w całości znajduje się w obrębie mezeregionu Kotliny Toruńskiej, powstałego na skutek erozyjnej działalności wód lodowcowych i rzecznych oraz procesów eolicznych. Jego granice wyznaczają na północy i południu tarasowate zbocza otaczających ją wysoczyzn pojeziernych.

Kotlina, stanowiąca rozszerzenie pradoliny Wisły, ma kształt niecki składającej się z dwu poziomów: zalewowego i wydmowego. Wśród nich wyróżniono 11 teras, ograniczonych wyraźnymi krawędziami. Najwyższe wzniesienia na terenie Puszczy osiągają 116 m n.p.m., podczas gdy najniższe obszary w obrębie terasy zalewowej leżą na wysokości 30-32 m n.p.m.

Na terasie zalewowej Wisły, zwłaszcza w rejonie między Bydgoszczą, a Solcem Kujawskim rozciągają się niziny nadrzeczne, użytkowane jako łąki, pastwiska, ogrody oraz pola uprawne o glebie próchniczej. W XVII wieku powstały tu wsie olęderskie: Otorowo, Plątnowo, Łęgnowo, zaś na wschód od Solca Kujawskiego – wsie Przyłubie oraz Wielka i Mała Nieszawka.

Od południa, począwszy od Glinna Wielkiego, przez Nową Wieś Wielką, aż po tzw. Bydgoskie Łąki Nadnoteckie na zachodzie (między Kobylarnią, a Rynarzewem) – otaczają Puszczę Bydgoską równiny biogeniczne. Miejscami występują na nich torfy o miąższości maksymalnie do 5 m.

*Fauna

W kompleksach leśnych Puszczy występuje kilkaset gatunków zwierząt z rodzaju kręgowców. Najliczniejszą grupę stanowią ptaki. Tylko w gminie Nowa Wieś Wielka stwierdzono lęgi 108 gatunków i regularne pojawianie się na przelotach ponad 30. Awifauna wodna i błotna gromadzi się zwłaszcza nad Wisłą, która stanowi ważny korytarz ekologiczny, a także na nadnoteckich łąkach i nad jeziorem Jezuickim.

Do najcenniejszych gatunków ptaków lęgowych, spośród których kilka umieszczonych zostało w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt należą: bąk, bocian czarny, kania rdzawa, żuraw, derkacz i zimorodek. Natomiast do najpospolitszych gromadzących się na bagnach śródleśnych i różnego rodzaju zbiornikach wodnych z pasami przybrzeżnej roślinności należą: kurki wodne, krzyżówki, łyski, dzikie gęsi i łabędzie. Na terenach otwartych występują: gawrony, skowronki polne, kuropatwy i kuliki wielkie, pospolite szczególnie w obszarze łąk nadwiślańskich oraz na terenach trawiastych i bagiennych. W lasach gnieżdżą się natomiast kosy, drozdy śpiewaki, sójki, wilgi, zięby pospolite, skowronki borowe, strzyżyki, dzięcioły zielone, dzięcioły duże i myszołowy zwyczajne. Przelotem nad Wisłą pojawiają się również orły bieliki, przylatujące tu z Borów Tucholskich.

Wśród ssaków stwierdzono blisko 50 gatunków, z czego 17 objętych jest ochroną. Do pospolitych mieszkańców Puszczy należą: jelenie, sarny, dziki, zające, dzikie króliki, lisy, borsuki oraz wilki.

Z gadów spotyka się w Puszczy Bydgoskiej jaszczurki zwinki, rzadziej jaszczurki żyworodne, a w wilgotnych lasach i borach – padalce zwyczajne. Nad śródleśnymi zbiornikami wodnymi, na torfowiskach i skrajach lasów występuje zaskroniec zwyczajny. Stosunkowo rzadko spotkać można natomiast żmiję zygzakowatą i gniewosza plamistego.

Z płazów stwierdzono ok. 13 gatunków, wszystkie objęte ochroną, zaś wśród ryb m.in. objęte całkowitą ochroną jesiotry zachodnie, niegdyś stale wędrujące na tarło Wisłą oraz łososie atlantyckie

*Flora

Puszcza Bydgoska na obszarach wydmowych porośnięta jest niemal w całości borem sosnowym z domieszką dębów i brzóz. W podszycie występują masowo jałowce pospolite i jarzębiny. W runie rosną mchy i porosty, trawy piaskowe, wrzosy oraz borówki – czarna i brusznica Wydmy porastają psammofity, tak pochodzenia kontynentalnego (np. łyszczec wiechowaty) jak i nadmorskiego (wydmuchrzyca piaskowa, piaskownica zwyczajna) oraz w zwartych rozłogach turzyce.

Puszczy Bydgoska- Przyłubie

Na wilgotniejszych glebach, w obniżeniach międzywydmowych i w miejscach zachowania glin morenowych rosną lasy mieszane i liściaste, w których występują przede wszystkim oba gatunki dębu (szypułkowy i bezszypułkowy), graby, osiki, w mniejszym stopniu lipy. Natomiast stosunkowo rzadko, głównie w okolicy cieków wodnych – występują lasy dębowo-grabowe (grądy) oraz świetliste dąbrowy.

Na terasie zalewowej, nad Wisłą, występują łęgi topolowo-wierzbowe, w których dominuje olsza szara oraz topola zwana nadwiślańską, dochodząca nieraz do znacznych rozmiarów. W bujnym podszycie rosną m.in. czeremcha i bez czarny. Brzegi strug wodnych urozmaicają miejscami łęgi olszowo-jesionowe, składające się z olszy szarej i jesionu wyniosłego.

Enklawy bezleśne tworzą najczęściej podmokłe obniżenia deflacyjne, czasami wytopiskowe, z glebami organogenicznymi, użytkowane jako łąki. Występują na nich powszechnie spotykane gatunki roślin (głównie traw): kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna, kłosówka wełnista, tomka wonna, wyczyniec łąkowy, jaskier ostry, mozga trzcinowata, szczaw zwyczajny. Natomiast na przesuszonych terenach pradolinnych rozwijają się zbiorowiska muraw napiaskowych z takimi gatunkami jak: szczaw polny, zawciąg pospolity, kostrzewa czerwona, kocanka piaskowa, szczotlicha siwa.

W niektórych fragmentach Puszczy występują chronione gatunki roślin, m.in.:

• ostnica Jana ,
  
• wisienka stepowa ,
  
• konwalia majowa (ochrona częściowa) ,
  
• mącznica lekarska (ochrona częściowa) ,
  
• kruszyna pospolita (ochrona częściowa) ,
  
• bluszcz pospolity ,
  
• kocanka piaskowa (ochrona częściowa) ,
  
• kosaciec syberyjski  (gat. zagrożony),
  
• lilia złotogłów ,
  
• widłak jałowcowaty ,
  
• widłak goździsty ,
  
• paprotka zwyczajna (ochrona częściowa) ,
  
• pierwiosnka lekarska ,
  
• wiśnia karłowata
  
• sasanka łąkowa ,
  
• porzeczka czarna (ochrona częściowa) ,
  
• jarząb szwedzki ,
  
• kalina koralowa (ochrona częściowa) ,
  
• kopytnik pospolity (ochrona częściowa) ,
  
• dziewięćsił bezłodygowy
  

 WISŁA (DOLINA DOLNEJ WISŁY)

Dolina Dolnej Wisły (314.8) – kraina geograficzna oraz makroregion fizyczno-geograficzny w północnej Polsce, obejmujący dolinę Wisły na odcinku od Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej w Bydgoszczy do delty w okolicach Gniewu.

Wisła w Przyłubiu

Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej E 39. Występują tu co najmniej 44 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi.

Dolina stanowi teren lęgowy dla ok. 180 gatunków ptaków., a także bardzo ważną ostoję dla ptaków migrujących i zimujących. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bielika, nurogęsi, ohara, rybitwy białoczelnej, rybitwy rzecznej, zimorodka, ostrygojada. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje również derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna.

W okresie wędrówek ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach do 50 tys. osobników, a zimą do 40 tys. W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji krajowej szlaku wędrówkowego takich gatunków ptaków jak: bielik, gągoł, nurogęś oraz bielaczek.

Bogata jest fauna innych zwierząt kręgowych. Wśród gatunków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej zanotowano m.in.

• ryby: minóg rzeczny, boleń, piskorz, koza, głowacz białopłetwy, ciosa;
  
• płazy: traszka grzebieniasta, kumak nizinny;
  
• ssaki: bóbr europejski, wydra europejska, wilk oraz nietoperze: mopek, nocek duży.
  

Do najcenniejszych zbiorowisk roślinnych w Dolinie należą różne typy łęgów oraz murawy kserotermiczne. Flora roślin naczyniowych liczy ok.1350 gatunków. Występują liczne gatunki roślin zagrożonych i prawnie chronionych. Są to m.in.: leniec bezpodkwiatkowy, sasanka otwarta, starodub łąkowy i inne.

Za Wikipedią.